Από το συναίσθημα στην επίγνωση
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο δρόμος για την αυτογνωσία, δρόμος που απαραίτητα θα πρέπει να διαβεί κάποιος για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τη ζωή, ιδίως τη σύγχρονη, περνά μέσα από τη γνώση της Ιστορίας. Της Ιστορίας της Μεγάλης και της Ιστορίας της καθημερινότητας. Ιδίως της Μικρής Ιστορίας μιας περιοχής, ενός λαού, μιας γενιάς, ενός ανθρώπου.
Η ανάγκη αυτή προβάλει επιτακτικότερη για τους Μικρασιάτες. Τους σημερινούς φυσικούς φορείς της Ιστορίας του Παγκόσμιου Πολιτισμού που ξεκίνησε κι εξελίχθηκε στην χαμένη πλέον πατρίδα τους εδώ και 2500 χρόνια. Επειδή είναι σπουδαίο όχι μόνο να ξέρει, αλλά και να έχει συνειδητοποιήσει κάποιος πως ο Ελληνικός Πολιτισμός, όπως κι εκείνος του Βυζαντίου στην Μικρά Ασία δημιουργήθηκαν και έλαμψαν.
Η άγνοια της ιστορίας μας σέρνει σε σύγχυση της ταυτότητας. Αυτός που δεν ξέρει την ιστορία του δεν ξέρει και τον εαυτό του. Ό,τι ξέρει ο μέσος Μικρασιάτης από την ιστορία των προγόνων του είναι ό,τι άκουσε από τους παππούδες και τους γονείς του. Από μαρτυρίες δηλαδή, οι οποίες πλέον με την πάροδο του χρόνου χάνονται ολοένα μαζί με τους φορείς τους.
Ακόμα κι έτσι όμως η αντιμετώπιση της Ιστορίας της Μικράς Ασίας είναι όχι μόνο συναισθηματική, αλλά και περιορισμένη. Η παλιά ιστορία της Μικράς Ασίας μπορεί να μην είναι γνωστή ολοκληρωμένα ή ακόμα μπορεί και να αγνοείται εξ ολοκλήρου. Υπάρχουν πολλές αιτίες γι’ αυτό. Όμως οι Μικρασιάτες θα πρέπει να μάθουμε τι έγινε στην περιοχή αυτή προ της εποχής των Σελτζούκων. Οι άνθρωποι και οι κοινωνίες πρέπει να υποστηρίζουν τον πολιτισμό τους και την ιστορία τους. Απ’ αυτούς που αρνούνται την ιστορία τους, η ιστορία παίρνει την εκδίκησή της.
Ποιοι είμαστε; Από που ερχόμαστε; Δεν το ήξεραν στ’ αλήθεια ούτε ο πατέρας μας, ούτε ο παππούς μας. Και το ζήτημα δεν είχε σχέση μόνο μ’ εμάς ατομικά, αλλά στο ότι υπήρξαμε διαφορετικοί από τους ανθρώπους του εκάστοτε ιστορικού περιβάλλοντός μας. Η γλώσσα, η σκέψη, η συμπεριφορά, τα τραγούδια, οι χοροί, το φαγητό ήταν διαφορετικά. Το πρόβλημα λοιπόν είναι η διαφορά πολιτισμού… Πόσο μάλλον που όσα αγνοούμε έρχονται να μπλέξουν με ερωτήματα ταμπού. Το κυριότερο από αυτά είναι το εξής: Τελικά ποιος ήταν ο εχθρός; Ο άπιστος ή ο Ρωμιός;
Πολύ σωστά προσπαθούμε να καταλάβουμε αυτά που αισθάνθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες δικοί μας άνθρωποι όταν ξεριζώθηκαν από τους τόπους τους και στάλθηκαν σε ξένα μέρη. Με δεδομένο πλέον ότι η πρώτη προσφυγική γενιά δεν υπάρχει σήμερα εν ζωή, μάλλον αργήσαμε, να ενσκήψουμε με σοβαρό ερευνητικό ενδιαφέρον πάνω στο Μικρασιατικό προσφυγικό ζήτημα.
Ξέρουμε ίσως τι νιώθουν όσοι ξεριζώθηκαν για όσα αναγκάστηκαν να αφήσουν πίσω, τι αντιμετώπιση βρήκαν να τους περιμένει, ποια αίτια αναζητούν για να αποδώσουν τα όσα βίωσαν, τι κράτησαν από την Ελλάδα. Μας διηγήθηκαν αυτά που είχε ζήσει η 1η γενιά που τα είχαν βιώσει οι ίδιοι. Μας τα επανέλαβε και η 2η γενιά σαν να τα είχαν βιώσει και οι ίδιοι. Όταν μιλούσαμε μαζί τους νιώθαμε σαν να είχαμε μπροστά μας ανθρώπους που είχαν ξεριζωθεί από τον τόπο τους πριν λίγο καιρό. Και που φεύγοντας από τον τόπο τους είχαν πάρει μαζί τους μόνο τις αναμνήσεις τους.
Όλα αυτά ήταν ένα ιστορικό γεγονός. Πίσω τους όμως υπάρχουν πολλά άλλα ιστορικά γεγονότα. Που ο πολύς κόσμος δεν ξέρει, επειδή δεν τα έχει διαβάσει. Υπάρχουν κι άλλα για τα οποία δεν είναι εντελώς έτοιμος να μπορέσει να μιλήσει, αφού πρόκειται για θέματα τα οποία περιέχουν προκαταλήψεις.
Όμως η δική μας η γενιά, έχει πλέον μόρφωση και πτυχία. Δηλαδή υποχρέωση να μάθει και να εξετάσει. Όχι για να συμβάλει στο χάσμα λαών και πολιτισμών, αλλά αντιθέτως, για να συμβάλλει στον πολιτισμό της ειρήνης και για να υποστηρίξει, αφού όμως πριν η ίδια κατανοήσει, ότι τίποτα δεν υπερισχύει των ανθρώπινων αξιών.
Ο εχθρός δεν είναι πάντα εκείνος που φαίνεται. Κι έχει σημασία για μια γενιά να έχει εντοπίσει σωστά τους εχθρούς της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ